cierpienie jest wielką szkołą egocentryzmu. . .

"Myślę, więc jestem" to powiedzenie intelektualisty, który nie docenia bólu zębów. "Czuję, więc jestem" jest prawdą o wiele większym zasięgu, dotyczącą każdego żywego stworzenia. Moje ja samą myślą nie różni się istotnie od waszego. Wielu ludzi, mało myśli: myślimy wszyscy mniej więcej to samo, przekazując, pożyczając, kradnąc sobie wzajemnie nasze myśli. Ale gdy ktoś nadepnie mi na nogę, ja tylko czuję ból. Fundamentem ja jest nie myśl, lecz cierpienie, uczucie najbardziej podstawowe ze wszystkich. W cierpieniu nawet kot nie może wątpić w swe niezbywalne, jedyne ja. Kiedy cierpienie przybiera na sile, świat zanika i każdy z nas pozostaje sam ze sobą. Cierpienie jest wielką szkołą egocentryzmu.

Milan Kundera (fragment powieści Nieśmiertelność, 1990)