Muzyka
Dla Franza jest to sztuka najbliższa dionizyjskiemu pojęciu piękna rozumianego jako opilstwo.
Człowiek nie może upić się powieścią albo obrazem, ale może się upić Dziewiątą Beethovena, koncertem
Bartoka na dwa fortepiany i perkusję albo śpiewem Beatlesów. Franz nie robi różnicy między tak zwaną
muzyką poważną a muzyką rozrywkową. Rozróżnienie to wydaje mu się staromodne pełne hipokryzji.
Kocha rock tak samo jak Mozarta.
Uważa muzykę za siłę wyzwalającą: wyzwala go z samotności zamknięcia w sobie, kurzu biblioteki,
otwiera w jego ciele bramę, przez którą dusza wychodzi na świat by się bratać. Lubi tańczyć żałuje, że
Sabina nie podziela tej jego pasji.
Siedzą razem w restauracji, a z głośnika przygrywa im do jedzenia rytmiczna muzyka.
Sabina mówi:
— Błędne koło. Ludzie głuchną, ponieważ coraz głośniej puszczają sobie muzykę. Ale ponieważ
głuchną, nie pozostaje im nic innego jak puszczać ją jeszcze głośniej.
— Nie lubisz muzyki? – pyta Franz.
— Nie – mówi Sabina. Potem dodaje:
— Możliwe, że gdybym żyła kiedy indziej... – i myśli o czasach, w których żył Jan Sebastian Bach i
w których muzyka przypominała różę rozkwitłą w ogromnej śnieżnej przestrzeni ciszy.
Hałas pod maską muzyki prześladuje ją od wczesnej młodości Jako studentka malarstwa musiała raz
spędzić całe wakacje na tak zwanej młodzieżowej budowie. Mieszkali we wspólnych pokojach chodzili
pracować na plac budowy huty. Muzyka grzmiała z głośnika od piątej rano do dziewiątej wieczór. Chciało
jej się płakać, ale muzyka była wesoła, i nie można się było przed nią ukryć ani w ubikacji, ani w łóżku pod
kocem, głośniki były wszędzie, jak sfora psów spuszczonych z łańcucha.
Myślała wówczas, że tylko w świecie komunistycznym panuje takie barbarzyństwo. Za granicą
stwierdziła, że przemiana muzyki w hałas jest procesem planetarnym, przy pomocy którego ludzkość
wstępuje w epokę totalnego obrzydlistwa. Totalny charakter obrzydlistwa objawił się najpierw jako
wszechobecne obrzydlistwo akustyczne: samochody, motocykle, elektryczne gitary, wiertarki, głośniki,
syreny. Wkrótce nastąpi wszechobecne obrzydlistwo wizualne.
Zjedli kolacje, poszli na górę do pokoju, kochali się, a potem, na progu snu myśli Franza splątały się.
Przypomniał sobie głośną muzykę przy kolacji i przyszło mu do głowy: hałas ma swoje dobre strony. Nie
słychać przy nim słów. Uświadomił sobie, że od młodości nie robi niczego innego, tylko mówi, pisze,
wykłada, wymyśla zdania, szuka sformułowań, poprawia je tak, że w końcu żadne słowa nie są dokładne, ich
sens się zamazuje, tracą treść i zmieniają się w śmiecie, plewy, kurz i piasek, który zamula mu mózg,
powoduje ból głowy, staje się jego bezsennością, jego chorobą. W tym momencie zapragnął, niejasno ale
mocno, zanurzyć się w niezmiernej muzyce, absolutnym hałasie, pięknym i wesołym wrzasku, który
wszystko obejmie, zaleje i zagłuszy i w którym na zawsze znikną ból, marność i nicość słów. Muzyka jest
negacją zdań, muzyka to anty-słowo! Pragnął nie wypuszczać Sabiny z objęć, milczeć, nie wymówić już
nigdy żadnego zdania i pozwolić, by ich rozkosz zlała się w jedno z orgiastycznym grzmieniem muzyki. W
tym pełnym szczęścia imaginacyjnym hałasie usnął.
Milan Kundera (fragment powieści Nieznośna lekkość bytu, 1984)
