A) Wszyscy ludzie są z natury podobni. I nie może być inaczej, bo wszyscy formują swe umysły z tego samego materiału: z wrażeń i ich kojarzeń. Nie ma też żadnej podstawy, by ich nie uważać za równych.
B) Wszyscy dążą z natury swej do tego samego: by osiągnąć to, w czym leży ich interes. Inaczej mówiąc, by doznać jak najwięcej przyjemności. Jest to jedyna sprężyna ich działania.
C) Do natury człowieka należy, że posiada rozum, a rozum pozwala mu sądzić, gdzie jest prawdziwy jego interes.
D) Natura ludzi nie jest niezmienna: można ją ukształtować tak lub inaczej. Jest to rzecz wychowania - wychowawca może pomóc człowiekowi w rozumieniu jego własnego interesu. Radykałowie zwalczali dualizm między rozumem a wrażeniem, podobnie jak między obowiązkiem a interesem. Byli przekonani, że rozum nie przeciwstawia się zmysłom, lecz właśnie jest ich wytworem, podobnie jak ład moralny nie przeciwstawia się interesowi, lecz jest wyrazem równowagi interesów.
Rzeczą zaś prawników i polityków jest interesy wszystkich doprowadzić do harmonii. Na tym polega ich sztuka. Radykałowie byli przekonani, że zasady tej sztuki są trzeźwe, realne, empiryczne. I przez to przekonanie odegrali rolę w dziejach idei politycznych, bo podczas gdy dotąd programy radykalne, reformatorskie odwoływały się do idei apriorycznych, do haseł idealistycznych (tak np. było w Deklaracji praw człowieka i obywatela), to oni radykalizmowi politycznemu dali zupełnie inny fundament, mianowicie związali go z trzeźwym utylitaryzmem.
Władysław Tatarkiewicz (Historia filozofii Tom 2, 1931/1950)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz